Hipertenzija kao čimbenik rizika za razvoj kardiovaskularnih bolesti

Hipertenzija kao faktor rizika za nastanak koronarne bolesti

Osnovna patološka promjena u podlozi kardiovaskularnih bolesti je ateroskleroza. Ateroskleroza je biološki proces starenja, razvija se godinama. No pod utjecajem raznih čimbenika rizika razvija se prerana ateroskleroza što rezultira postepenim suženjem arterije odnosno njenim začepljenjem. Ovisno o lokalizaciji i stupnju suženja ili začepljenja razvija se bolest srca, mozga, bubrega ili perifernih krvnih žila.

Čimbenici rizika za razvoj ateroskleroze odnosno koronarne bolesti

Čimbenici koji utječu na razvoj ateroskleroze odnosno koronarne bolesti su višestruki, a najznačajniji su osim povišenog krvnog tlaka, povišene vrijednosti kolesterola u krvi, šećerna bolest, prekomjerna tjelesna težina, pušenje, fizička neaktivnost, stres, starenje i nasljedna predispozicija.

Arterijska hipertenzija je glavni neovisni čimbenik kardiovaskularnog rizika. No u kombinaciji s drugim čimbenicima rizika opasnost od prerane ateroskleroze se višestruko povećava. Ovisno o težini hipertenzije njezinu trajanju i kombinaciji s drugim čimbenicima rizika ovisit će i stupanj kardiovaskularnih komplikacija.

Povišeni krvni tlak je odgovoran za ubrzano propadanje krvnih žila, srčanog mišića, mozga i bubrega. Kombinacijom više čimbenika rizika, rizik nastanka bolesti srca se znatno povećava. Primjerice,kod osoba s povišenim krvnim tlakom dvostruko je veći rizik nastanka srčanog infarkta, u odnosu na osobe s normalnim krvnim tlakom. U slučaju povišenog krvnog tlaka i povišene razine kolesterola u krvi, rizik nastanka srčanog infarkta povećava se i do 15 puta u odnosu na osobe s normalnim krvnim tlakom i normalnim kolesterolom. Ako osoba boluje i od povišenog šećera u krvi negativni se učinak jednog i drugog stanja umnogostručuje. Danas se posebno spominje skup čimbenika rizika (povišeni krvni tlaka, centralni tip pretilosti, poremećena regulacija šećera u krvi, povišene masnoće i niski HDL-kolesterol), nazivom metabolički sindrom koji predstavlja izrazito visoki rizik od nastanka kardiovaskularnih bolesti. Neki od spomenutih čimbenika rizika su neovisni o našim aktivnostima, kao što su spol, dob i nasljeđe, dok su drugi ipak pod našim utjecajem.

U RH-u od arterijske hipertenzije boluje preko 44% stanovništva u dobi 18 i više godina starosti. Prema podacima zagrebačkog Registra akutnog infarkta miokarda 31% muškaraca i 43% žena s preboljelim infarktom miokarda ima hipertenziju.

Krvni tlak

Krvni tlak je pritisak krvi na stijeke krvnih žila (arterija) u svakom djelu tijela. Krv teče kroz krvne žile upravo zato što se nalazi pod određenim tlakom. Tlak se stvara radom srca kao pumpe. Pri svakom izbacivanju krvi iz srca (sistola), tlak se povisuje, a kod utoka krvi u srca (dijastola) tlak se snizi. Stoga se mjere dvije vrijednosti krvnog tlaka, gornja vrijednost (sistolički) i donja vrijednost (dijastolički) krvni tlak. Krvni tlak je promjenjiv, mijenja se tokom dana i noći i podložan je mnogim vanjskim i unutarnjim čimbenicima.

Što je normalni krvni tlak?

Normalna vrijednost krvnog tlaka, koja omogućuje život, a ne oštećuje sustav krvnih žila jest prosječno 120/80 milimetara stupca žive (mmHg). Neke osobe imaju normalno nešto niže vrijednosti tlaka što je posljedica građe njihovog tijela; fiziološko je stanje i samo po sebi ne znači bolest. S godinama zbog starenja vrijednosti krvnog tlaka postaju nešto više, no ne više od 140/90 mmHg, što se smatra gornjom vrijednosti normalnog krvnog tlaka.

Što je povišeni krvni tlak?         

Ako se kod određene osobe izmjeri u više od tri puta tlak veći od 140/90 mmHg, smatra se da ta osoba ima povišeni krvni tlak. Odraz je to pojačanog rada srca i povećanog otpora u stjenci krvnih žila. Posljedica je stalno opterećenje srca kao pumpe koja tjera krv kroz tijelo i oštećenje krvnih žila svih organa u tijelu zbog povećanog pritiska na njihove stjenke.

Što je uzrok povišenom krvnom tlaku?

Ne postoji jedinstven uzrok koji bi doveo do povišenja tlaka. U osnovi se može raditi o poremećaju ravnoteže na nekoliko načina. Najjednostavniji je povećano zadržavanje soli u organizmu, što dovodi do porasta količine cirkulirajuće krvi. Ona pojačano pritišće stjenke krvnih žila te povisuje tlak. S druge strane, mnogi komplicirani mehanizmi putem raznih hormonskih sustava povećavaju stisak krvnih žila i time povećavaju otpor protjecanju krvi. Rezultat je isti - povišeni krvni tlak.

U osnovi je hipertenzija najčešće esencijalna, što znači da se ne može otkriti bolest nekog od organskih sustava koji reguliraju tlak. Radi se jednostavno o poremećenoj ravnoteži, u kojoj svi čimbenici kontrole u nekoj mjeri zakazuju u svojoj funkciji. Praćenjem osoba s esencijalnom hipertenzijom dokazana je i jasna nasljedna sklonost. Nerijetko jedan ili čak oba roditelja, kao i bliski srodnici osobe s otkrivenom hipertenzijom imaju povišen krvni tlak. Rijetko, u oko 5% slučaja, radi se o sekundarnoj hipertenziji, kada je uzrok visokom krvnom tlaku bolest nekog vitalnog organa, najčešće bolest bubrega, tumori nadbubrežne žlijezde, ali i korištenje nekih lijekova (npr. lijekovi za kontracepciju).