Program probira raka dojke

Prema posljednjim podacima Registra za rak, u Hrvatskoj u 2017. godini zabilježene su 2767 novooboljele žene (stopa 129,7/100.000), a od ove zloćudne bolesti umrle su u 2019. godini 752 žene (stopa 35,9/100.000). Redovitim pregledom koji uključuje samopregled, mamografiju te ultrazvučni pregled rak dojke se može otkriti u ranom stadiju kada su šanse za izlječenje i preživljenje puno veće. Rak dojke se najčešće javlja u dobi iznad 50 godina, ali se može javiti i kod mladih žena.

Prepoznavši veličinu ovog javno zdravstvenog problema, a sukladno preporukama Međunarodne agencije za istraživanje raka i Vijeća Europe te uzimajući u obzir i rezultate provedbe probira pojedinih zemalja Europske unije poput Finske, Švedske ili Nizozemske, Vlada Republike Hrvatske je na sjednici 29. lipnja 2006. godine usvojila Nacionalni program ranog otkrivanja raka dojke.

Ciljevi programa su smanjiti mortalitet od raka dojke za 15-25%, otkriti rak dojke u početnom stadiju u što većem postotku te poboljšati kvalitetu življenja bolesnica s rakom dojke. Osnovna metoda probira je mamografija – rendgenski pregled dojki kojom se mogu otkriti promjene na dojci prosječno oko dvije godine ranije od običnog kliničkog pregleda. Svake dvije godine u okviru programa probira na mamografski pregled pozivaju se žene u dobi 50-69 godina. Više od 90% bolesnica s rakom dojke može se izliječiti ako se dijagnoza postavi u početnom stadiju i ispravno liječi. Petogodišnje preživljenje je u tom slučaju 96%.

Do sada je završeno pet ciklusa pozivanja žena, a šesti je u tijeku. U okviru prvog ciklusa pozvano je na mamografski pregled 721.000 žena, učinjeno je 331.609 mamografskih pregleda, otkriveno 2081 karcinom dojke te je ukupni odaziv iznosio 63%. U okviru drugog ciklusa pozvano je na mamografski pregled 680.642 žena, učinjeno je 295.605 mamografskih pregleda, otkriveno 1349 karcinoma dojki te je ukupni odaziv iznosio 57%.

U trećem ciklusu pozvano je na mamografski pregled 610.280 žena, učinjeno je 262.910 mamografskih pregleda, otkriveno je 1269 karcinoma dojke te je ukupni odaziv bio 60%. U četvrtom ciklusu pozvane su na mamografski pregled 622.353 žene, učinjeno je 249.740 mamografskih pregleda, otkriveno 723 karcinoma dojke te je ukupni odaziv iznosio 59%. U petom ciklusu pozvane su na mamografski pregled 667.373 žene, a odaziv je bio 60%.

Raspon odaziva prema županijama kreće se između 45 i 80%, a najveći odaziv imaju Međimurska, Bjelovarsko bilogorska, Brodsko posavska i Požeško slavonska županija, i to u rasponu 70-80%. U veljači 2019. započeo je šesti ciklus pozivanja žena na mamografski pregled, a uključuje godišta 1950.-1969.

Uvođenjem mamografskog probira vidi se povećanje udjela slučajeva raka dojke koji su otkriveni u ranom, lokaliziranom stadiju te smanjenje onih koji su otkriveni s regionalnim i udaljenim metastazama. To je svakako jedan od razloga pada mortaliteta od raka dojke u RH uz sve bolju dijagnostiku i oblike liječenja raka dojke.

Najznačajniji rizični čimbenici koji povećavaju rizik nastanka raka dojke su:
-Dob
-Prva menstruacija prije 12-godine života
-Menopauza nakon 50-godine života
-Nerađanje ili rađanje poslije 30-godine života
-Pojavnost raka dojke i/ili raka jajnika kod bližih srodnika
-Prethodna bolest dojke

Povećan rizik za rak dojke vezan je uz određene životne navike i stil života koji se smatraju nezdravim:
-Nezdrava prehrana (visok udio masnoće u hrani)
-Pretilost
-Povećana konzumacija alkohola
-Pušenje
-Izloženost radioaktivnom zračenju